Μακρόνησος - Στο νησί της αναμόρφωσης

Του Χριστόδουλου Γ. Τσιγάντε*

* Το κείμενο αυτό του άλλοτε διοικητή του Ιερού Λόχου Χριστόδουλου Τσιγάντε είχε δημοσιευθεί στην «Ελευθερία» στις 29 Μαΐου 1948.

    Είναι τουλάχιστον δυσάρεστη η σκέψις, ότι άνθρωποι νέοι, καμωμένοι για να χαίρονται την ζωή, είναι κάπου περιορισμένοι. Είναι μελαγχολική η θέα της φυλακής, και όταν ακόμη ξέρεις ότι εκεί βρίσκονται κλεισμένοι κοινοί εγκληματίες. Όταν σκέπτεσαι ότι το κράτος βρίσκεται στην ανάγκη να κλείσει 15.000 παλικάρια στρατευμένα «διότι δεν εμπνέουν εμπιστοσύνην», σε πιάνει λύπη αληθινή. Αναμετράς την ψυχολογική επίδραση του κλεισίματος, σε κάθε ελεύθερο άνθρωπο, και σφίγγεται η καρδιά σου.

    Έπειτα, το «Στρατόπεδο συγκεντρώσεως» σου θυμίζει λίγο Γκεσταπό και λίγο Γκεπεού. Και η προπαγάνδα των κομμουνιστών με τα δοκιμασμένα συνθήματα της, που τα έχουν διατυπώσει επίτηδες για να επηρεάζουν τις ευαίσθητες ψυχές, ώστε να υπάρχουν συμπαραστάτες της κατακραυγής και τίμιοι άνθρωποι, πάντοτε σου αφήνουν κάποια αμφιβολία.

    Με αυτές τις σκέψεις πήγαινα στην Μακρόνησο, μολονότι εγνώριζα τώρα και 32 χρόνια, τον διοικητή της συνταγματάρχη Μπαϊρακτάρη, πολεμιστή, πολιτισμένο και σεμνότατο, κάθε άλλο παρά δεσμοφύλακα.

    Στην Μακρόνησο μου διαλύθηκε κάθε αμφιβολία. Είδα εκεί αξιωματικούς που τους εγνώριζα από πριν, και που έτυχε μάλιστα να τους διοικήσω. Μίλησα με εκατοντάδες στρατιώτες, με δεκάδες γνωστούς μου, με παλιούς συμπολεμιστάς, με πρώην εαμίτες, με συνδέσμους και οδηγούς του Ιερού Λόχου και που ανήκαν στην κατοχή στο ΕΑΜ. Ακόμη και με ανθρώπους που στα νησιά του Αιγαίου το 1944 προσπάθησαν να αντισταθούν στην επιβολή του κράτους. Και άλλους που παρουσιάστηκαν μόνοι τους και μου είπαν ότι τότε με βρίζανε σε «πάνδημα συλλαλητήρια». Και κάθε αμφιβολία μου έχει διασκεδασθεί. Η Μακρόνησος, όσο επιτρέπουν οι συνθήκες, είναι ένας οργανισμός χρήσιμος, καλώς διοικούμενος και αποδοτικός.

Σήμερα η Μακρόνησος, πολύ κοντά στην αττική γη, παρουσιάζει αυτή την εικόνα

    Μου έτυχε να αντιληφθώ από κοντά την τεχνική των κομμουνιστών, στις φυλακές, στις στρατιωτικές μονάδες, σε στρατόπεδα και σε εργοστάσια

    Στις φυλακές Αιγίνης απαγόρευσαν με την βία στους φυλακισμένους οπαδούς τους να μου μιλάν ιδιαιτέρως.    

    Σε εργοστάσια της Θεσσαλονίκης κομμουνιστικές μειοψηφίες ανάγκαζαν τους άλλους εργάτες σε απεργία.

    Σε φυλακές διέταζαν απεργία πείνας.

    Σε στρατιωτική μονάδα τρομοκρατούσαν με ξύλο τους νεαρούς χωρικούς, όπου δε είχαν μυημένους υπαξιωματικούς. αυτοί έκαναν τον «πειθαρχικό» και κατέδιδαν ως κομμουνιστές εκείνους που δεν ήθελαν να τους ακολουθήσουν.

    Στην Μέση Ανατολή, ταγματάρχης κομμουνιστής, καταδικασθείς κατόπιν, έβγαλε από την μονάδα, ως υπόπτους, εθνικόφρονας και το έγραψε σε γράμμα που έπεσε στα χέρια μου.

    Στο στρατόπεδο της Άλμας, όπου είχαν συγκεντρωθεί οι στρατιώτες δύο ταγμάτων που είχαν στασιάσει, δεν τολμούσαν να μου μιλήσουν γνωστοί μου στρατιώτες, παρ' όλη την φρουρά, ως την στιγμή που έβγαλα από μέσα τα «μούτρα» - μια ομάδα τρομοκρατών που έδερνε αλύπητα.

    Κατηγορούμενο σε στρατοδικείο τον απείλησε δημοσία την ώρα της συνεδριάσεως ο «καθοδηγητής» των κατηγορουμένων, όταν τόλμησε να πει μια λεπτομερειακή αλήθεια, με αντίποινα εκ μέρους του κόμματος «όταν πάμε στην Ελλάδα».

    Αναφέρω αυτές τις προσωπικές διαπιστώσεις, για να δείξω τον τρόπο με τον οποίον εργάζονται οι κομμουνιστικοί πυρήνες ταραχών και συνεπώς τις δυσκολίες στους υπευθύνους σε κάθε περίπτωση ομαδικής συμβιώσεως.

    Εναντίον αυτής της συνεχούς συνωμοσίας οι στρατιωτικοί κανονισμοί είναι ανίσχυροι. Θεωρούσα και θεωρώ άνανδρο και ανίκανο τον αξιωματικό που δέρνει στρατιώτες. Δεν μου έτυχε να διαπιστώσω στην Μακρόνησο, στα τάγματα όπου επήγα να πέφτει ξύλο.

    Σκέπτομαι όμως, και το πιστεύω, ότι όταν υπάρχει οργάνωσις τρομοκρατών και τυφλή προσήλωσις στο γράμμα και στο πνεύμα του κανονισμού, που απαγορεύει απολύτως την σωματική ποινή, είναι ωσάν να ζητούσες να επιβληθείς σε φρενοκομείο χωρίς φύλακες και χωρίς ζουρλομανδύες. Στην εσκεμμένη τρομοκρατία, δεν μπορείς να αντιπαρατάξεις το ευαγγέλιο.

    Είδα στην Μακρόνησο τρία τάγματα και τους εφέδρους αξιωματικούς. Δεν είδα τις φυλακές. Με προσκάλεσαν όμως, να πάω εκεί και να μείνω όσον καιρό θέλω. Σε αυτά τα τάγματα και στους εφέδρους, διαπίστωσα ότι υπάρχουν τρεις κατηγορίες ανθρώπων. Πρώτον οι κομμουνισταί. Δεύτερον οι πρώην ελασίτες και εαμίτες - οι παρασυρμένοι στο βουνό από πατριωτισμό (και που τους κράτησαν στην ιδέα τους οι διώξεις, ο χαφιεδισμός και η δοσιλογοκρατία, με μια λέξη η φανατική αντίδραση που ακολούθησε τον απαίσιο Δεκέμβριο). Τρίτον οι αριστεροί, αρκετοί φιλελεύθεροι, ή και απλώς αντιμεταξικοί, που παρέμειναν στα αρχεία ως επικίνδυνοι στο καθεστώς από τον καιρό του Μανιαδάκη.

    Όλους αυτούς, εκτός από ολίγους αμετανόητους, τους επαναφέρει στην εθνική οικογένεια η δουλειά που γίνεται στη Μακρόνησο.

    Δεν πρόφθασα να μπω σε λεπτομέρειες της διαφωτίσεως. Είδα όμως τα αποτελέσματα. Το 3ον τάγμα και το δεύτερο, 10.000 περίπου άνθρωποι, μου έκαναν την εντύπωση - με έπεισαν - ότι θα μπορούσαν να ενταχθούν από σήμερα στον κανονικό στρατό. Το πρώτο, φυσικά, θέλει επιλογή και διαφώτιση. Χρειάζεται κάποιο διάστημα, για να αποκτήσουν οι αξιωματικοί την εμπιστοσύνη των νεοφερμένων, κυρίως εκείνων που έφθασαν στη Μακρόνησο για τα ζητήματα της κατοχής. Διότι είναι φυσική η πικρία τους όταν τους απέσπασαν από τους συνηλικιώτες τους για να πάνε στο ξερονήσι.

    Μου έκανε άριστη εντύπωση ότι οι αξιωματικοί δεν τους καταλογίζουν ως έγκλημα το ότι πήγαν στον ΕΛΑΣ. Διαχωρίζουν τις δύο εποχές και τις συνθήκες Και επιτυγχάνουν με αυτόν τον τρόπο λαμπρά αποτελέσματα. Μου έκανε εντύπωση η τάξις και η καθαριότης, η οικειότης των αξιωματικών με τους στρατιώτες, το κέφι και η ζωηρότης των στρατιωτών.

    Στο τρίτο τάγμα έχει δημιουργηθεί ομαδικόν πνεύμα. Η υπερηφάνεια της μετανοίας. Και είναι έκδηλη και συγκινητική.

Υπάρχει στην Μακρόνησο και μια άλλη, η ολιγότερον συμπαθητική κατηγορία: εκείνοι που θέλουν να μείνουν στην Μακρόνησο, για να αποφύγουν την εκστρατεία, χωρίς να είναι και κομμουνισταί. Αυτοί έχουν δημιουργήσει την θεωρία, ότι δεν υπογράφουν δήλωση, διότι δεν τους το επιτρέπει η αξιοπρέπεια! Μίλησα με μερικούς απ' αυτούς και απέκτησα την πεποίθηση ότι πάντως προτιμούν την Μακρόνησο από την κακουχία και τον κίνδυνο.

    Θα ήταν ευχής έργο να μην υπήρχε Μακρόνησος. Να ζούσαμε ακόμη στην εποχή, όπου μπορούσαμε να πιστεύουμε τους ομοίους μας, χωρίς κομμουνιστικές συνωμοσίες, χωρίς προδοσίες και δολοφονίες. χωρίς χαφιεδισμούς και χωρίς πατριδοκαπηλεία.

Πρωινή αναφορά των στρατιωτών της Μακρονήσου, μπροστά από τους καταυλισμούς τους.	Πανηγυρική παρέλαση ανδρών που ανήκαν στα Τάγματα της Μακρονήσου, πολλοί των οποίων μεταστράφηκαν εκεί

     Το κράτος όμως κάνει πόλεμο για την ύπαρξη και για την ακεραιότητα της Ελλάδος και δεν μπορεί να δεχθεί ανεξέλεγκτη στον στρατό που πολεμά ούτε προδότες, ούτε μέλλοντας αυτομόλους, ούτε πεμπτοφαλαγγίτες.

    Είδα σε άλλους στρατούς παρόμοιους οργανισμούς. Και βεβαιώνω ότι η Μακρόνησος είναι πολύ πιο πολιτισμένη, πολύ πιο ήμερη από παρόμοια στρατόπεδα των Δυτικών λαών.

    Και δεν έχει καμιά ασφαλώς σχέση με τα ορυχεία άλατος της Σιβηρίας.

    Αξίζει γι' αυτό έπαινος στους υπευθύνου Μακρονήσου, και για τον πολιτισμένο τρόπο εκτελούν το άχαρι έργο, αλλά και γιατί πέρα από κάθε θεωρητική αμφισβήτηση το πρακτικό αποτέλεσμα είναι ότι αποδίδεται στην χώρα σε σύντομο σχετικώς διάστημα, το μεγαλύτερο ποσοστό των «υπόπτων».

πηγή