Ελληνικότητα και Ιθαγένεια στην Αρχαία Ελλάδα

Τις τελευταίες μέρες, τεχνηέντως έχει προκληθεί σάλος, με εκτόξευση τόνων λάσπης από τα καθεστωτικά ΜΜΕ σχετικά με την δήλωση της Χρυσής Αυγής περί Ελληνικής Ιθαγένειας, και συγκεκριμένα περί της ελληνικότητος του καλαθοσφαιριστή Σοφοκλή Σχορτσιανίτη και των ομοίων του. Εντός των πλαισίων αυτής της συζητήσεως (που ορθώς έπραξε η ΧΑ και την άνοιξε), σχετικά με τη διασαφήνιση του ποιος δικαιούται Ελληνικής Ιθαγενείας ή Υπηκοότητας, πολιτικών ή αστικών δικαιωμάτων, έχουν ακουστεί διάφορες ανακρίβειες από ημιμαθείς κύκλους, οι οποίες δυστυχώς χρονίζουν και διαστρεβλώνουν ακόμη μία φορά την πραγματικότητα. Στόχος αυτών είναι η παραπληροφόρηση σχετικά με την στάση που κρατούσαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι σε αυτά τα ζητήματα.

ΖΗΤΗΜΑ 1^ο. Η απομόνωση και διαστρέβλωση του νοήματος της περίφημης φράσης από τον Πανηγυρικό λόγο του Ισοκράτους, αποδιδόμενης σαν «Έλληνες καλούνται οι της ημετέρας παιδείας μετέχοντες». Ας παραθέσουμε κατ’ αρχάς το πρωτότυπο: «Τοσούτον δ’ απολέλοιπεν η πόλις ημών περί το φρονείν και λέγειν τους άλλους ανθρώπους, ώσθ’ οι ταύτης μαθηταί των άλλων διδάσκαλοι γεγόνασι και το των Ελλήνων όνομα πεποίηκε μηκέτι του γένους, αλλά της διανοίας δοκείν είναι, και μάλλον Έλληνας καλείσθαι τους της παιδεύσεως της ημετέρας, ή τους της κοινής φύσεως μετέχοντας». Τι μας λέγει εδώ ο Ισοκράτης, ο οποίος υπήρξε φανάτικος θιασώτης μιας Πανελλήνιας Ενώσεως εναντίον των βαρβάρων? Αφού έχει υμνήσει τα κατορθώματα, πνευματικά και πολεμικά της πόλεως των Αθηνών, καταλήγει ότι αι Αθήναι, τόσο πολύ υπερείχαν των άλλων πόλεων περί το φρονείν και λέγειν, ώστε οι μαθητεύσαντες σε αυτήν την πόλη καθίστανται διδάσκαλοι των άλλων ανθρώπων.  Έτσι, το όνομα «Έλλην» κατέληξε να εκφράζει ΤΙΤΛΟ ΤΙΜΗΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΣΗΣ, φτάνοντας στο σημείο να ΑΠΟΚΑΛΟΥΝ Έλληνες τους κατέχοντες τοιαύτην παιδεία. Κάτι παρεμφερές με την φράση «Είναι Άγγλος στα ραντεβού του». Τι σημαίνει δηλαδή? Ότι ο ακριβής στα ραντεβού του αποκτά την Αγγλική Ιθαγένεια? Επίσης πρέπει να δοθεί βαρύνουσα σημασία στις λέξεις «δοκείν» και «καλείσθαι». Η λέξη «δοκέω-ώ» κατά το έγκριτο λεξικό Liddell and Scott σημαίνει «σκέπτομαι, νομίζω, υποθέτω, φαντάζομαι». Η λέξη «καλείσθαι» μπορεί να πάρει δύο σημασίες όπως «καλώ, φωνάζω» ή «καλώ διά τινος ονόματος, ονομάζω». Είναι φανερό λοιπόν ότι ο χαρακτηρισμός Έλλην εθεωρήθη, ενομίσθη ως χαρακτηρισμός εξύμνησης της διανοίας και της μόρφωσης, ώστε αποκαλούνταν, ονοματοδοτούνταν (και δεν ήταν ούτε γίνονταν) Έλληνες οι της παιδεύσεως της ημετέρας μετέχοντες.

ΖΗΤΗΜΑ 2^ο. Η κοινή συνισταμένη ενός έθνους κατά τον Ηρόδοτο προϋπέθετε την σύγκλιση τεσσάρων συνιστωσών: «Όμαιμον, ομότροπον, ομόθρησκον, ομόγλωσσον». Όποιος είχε και τα τέσσερα αυτά στοιχεία όμοια με τους υπολοίπους, ήταν ομοεθνής. Όπως βλέπουμε, το όμαιμον (ίδιο αίμα), παραπέμπει απευθείας στο δίκαιο του αίματος και της φυλής σχετικά με την ιθαγένεια, απαραίτητο στοιχείο για την ένταξη του υποκειμένου στον εθνικό κορμό. Άρα νομιμοποιείται οποιοσδήποτε αναφέρεται στις απόψεις των προγόνων μας να επισημαίνει ότι αν κάποιος έχει γεννηθεί από αλλοδαπούς γονείς δεν είναι Έλληνας (κι ας έχει γεννηθεί στην Ελλάδα) και εάν έχει γεννηθεί μόνο από έναν γονέα Έλληνα είναι κατά 50% όμαιμος άρα ημιέλληνας. Εφ΄ όσον δε είναι αυταπόδεικτο πως το Ελληνικό έθνος ανήκει στην λευκή φυλή, είναι βέβαιο πως οι αρχαίοι μας πρόγονοι θα θεωρούσαν γελοίο αν ένας άνθρωπος που ανήκει στην μαύρη, στην κίτρινη ή στην ερυθρά φυλή, προσπαθούσε να αποδείξει ότι είναι όμαιμος με αυτούς.

ΖΗΤΗΜΑ 3^ο. Είναι το δίκαιο του αίματος ρατσιστικό? Ας δούμε την αντίληψη της αρχαίας Αθήνας, του φωτεινότερου φάρου άμεσης δημοκρατίας που εφαρμόστηκε στον πλανήτη μας. Το 451/0 π.Χ. ο Περικλής, ο μεγαλύτερος ηγέτης της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, πρότεινε αυτοπροσώπως έναν νόμο (πράγμα σπανιότατο καθώς το έκανε μόλις δις στην μακρόχρονη σταδιοδρομία του) που για πρώτη φορά όριζε ποιος εθεωρείτο Αθηναίος πολίτης. Ο νόμος προέβλεπε το εξής: «Αθηναίος πολίτης είναι όποιος έχει γεννηθεί από πατέρα και μητέρα Αθηναίους πολίτες». Όχι έναν εξ αυτών αλλά ΚΑΙ τους δύο γονείς. Αν και, λόγω της λειψανδρίας που προκάλεσε ο Πελοποννησιακός πόλεμος, ο νόμος αυτός παρεβλέφθη προς το 410 π.Χ., μετά την παλινόρθωση της Δημοκρατίας το 404/3 π.Χ. ποιος ήταν ο νόμος που ψηφίστηκε από την Εκκλησία του Δήμου σχετικά με την ιθαγένεια? Ο ίδιος! Αθηναίος πολίτης θεωρείται ΜΟΝΟΝ όποιος έχει γεννηθεί από δύο Αθηναίους γονείς και φυσικά μόνο οι Αθηναίοι πολίτες δικαιούνται πολιτικών δικαιωμάτων.

Τι συνέβαινε όμως με τους μη γεννηθέντες από δύο Αθηναίους γονείς? Αυτοί λοιπόν αποκαλούνταν νόθοι και δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα αλλά ούτε και κληρονομικά. Αν δε, προσπαθούσαν να παρεισφρύσουν στο πολιτικό σώμα παριστάνοντας τους Αθηναίους πολίτες, επωλούνταν σαν δούλοι. Όσο για την ενδιάμεση τάξη των μετοίκων (ελεύθερων αλλά μη Αθηναίων πολιτών)? Αυτοί ήταν υποχρεωμένοι κατ’ αρχάς να βρίσκονται υπό την κηδεμονία ενός Αθηναίου πολίτη ο οποίος ήταν και υπεύθυνος για τις πράξεις τους. Δεύτερον, εφ’ όσον διέμεναν μόνιμα στην Αττική έπρεπε να πληρώνουν κάθε χρόνο το «μετοίκιον», αν πάλι δεν ήταν μόνιμοι κάτοικοι το «ξενικόν». Και φυσικά συμμετείχαν κανονικά και γενναιόδωρα στη φορολογία και στις εισφορές. Όλα αυτά επέτρεπαν στους μετοίκους να αποκτήσουν οικονομικά δικαιώματα (πλην κάποιων εξαιρέσεων όπως την αγορά γης), αλλά κανένα πολιτικό. Ας είναι λοιπόν προσεκτικοί όσοι αναφέρονται σε πολιτικά δικαιώματα κι ας προβλεφθεί με νομοθετική ρύθμιση η καταβολή του «ξενικού» για όλους τους λαθρομετανάστες, μέχρι την ώρα της απέλασής τους.

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Θα ήθελα να κλείσω με ένα σχόλιο σχετικά με ανοησίες όπως «έχω φορέσει το εθνόσημο άρα είμαι Έλληνας» ή «παρ’ ότι είμαι αλλοδαπός, γεννήθηκα στην Ελλάδα και την αγαπάω, άρα είμαι Έλληνας». Επειδή όσοι χρησιμοποιουν τέτοια επιχειρήματα προφανώς δεν έχουν ιδέα από Ελληνική ιστορία, ας τους θυμίσουμε το κίνημα των Φιλελλήνων κατά την Επανάσταση του 1821. Τότε που ξένοι ήρωες, ανδρείοι θαυμαστές του Ελληνικού πολιτισμού, έδιναν τις περιουσίες τους και πέθαιναν για την ελευθερία της Ελλάδας. Ο Μπάυρον, ο Φαβιέρος, ο Χόου, ο Μάγερ κι αμέτρητοι άλλοι, έδωσαν το αίμα τους μαζί με τους ήρωές μας «για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Ποτέ όμως δεν απαίτησαν να ονομάζονται Έλληνες! Τους δόθηκε ο εξόχως τιμητικός τίτλος των Φιλελλήνων. Όταν λοιπόν αποδειχθεί εμπράκτως, με θυσία και αυταπάρνηση, ότι κάποιοι,  καίτοι αλλοδαποί στο αίμα, είναι Έλληνες στην ψυχή, ας τους απονεμηθεί τιμητικά και παραδειγματικά ο τίτλος των Φιλελλήνων.

ΔΙΚΑΙΟΠΟΛΙΣ